Het onmisbare koningskruid Basilicum

Basilicum en tomaten horen bij elkaar zoals wortelen bij uien horen (zowel in de tuin als in de stamppot). Tomaten groeien zelfs graag naast basilicum (en andersom). En nu de eerste tomaten kunnen worden geoogst zijn we blij dat we tegelijkertijd ook blaadjes basilicum kunnen oogsten.

De Nederlandse naam van basilicum is koningskruid, al wordt die naam niet zo vaak gebruikt, ze wordt eigenlijk altijd gewoon basilicum genoemd (terwijl de officiële Latijnse naam Ocimum basilicum is).

Foto: de meest bekende Basilicum: het Genovese-type

In de winkel zie je eigenlijk alleen de ‘gewone’ groene basilicum, terwijl er zo veel meer is, zowel in kleur als in bladvorm maar ook in smaak. Ze hebben allemaal dat bekende zomerse, warm anijsachtige aroma maar er zijn rassen die daarnaast ook nog aroma’s van kaneel of citroen of vanille bevatten. Of ze zijn heel kruidig, of juist fris. De kleur kan niet alleen groen zijn maar ook paars, en dat uiteraard in meerdere tinten, soms ook in een dubbelkleur. De bloemen kunnen wit, roze, lila of paars zijn. En het blad kan variëren van slechts 1 centimeter groot (bij Ocimum basilicum var. minimum) tot wel 15 centimeter lang en 10 centimeter breed (ook wel slabladige basilicum genoemd).

Al die verschillende soorten en rassen basilicum kunnen voor verschillende gerechten worden gebruikt. De Genovese- en slabladige types zijn zeer geschikt om pesto van te maken. Thaise basilicum zoals de Siam Queen is zeer geschikt voor curry en andere hartige Aziatische gerechten. De rassen Spice Globe en Blue Spice zijn heel kruidig en ook vooral geschikt voor hartige gerechten. De kaneelbasilicum en Subja (met een hint van vanille en andere zoete kruiden) zijn juist weer heel geschikt voor desserts en gebak. En dat geldt ook voor citroenbasilicum, en die laatste is ook erg lekker in de thee.

Foto: Basilicum a Foglie Violetta di Latugga, een slabladige basilicum met gevlekt groen/paars blad

Het is jammer dat basilicum zoveel warmte nodig heeft, daardoor is ze niet altijd even gemakkelijk te telen. In een kas zijn er geen problemen, en teel ze daar dus vooral naast tomaten. In de buitenteelt ben je altijd afhankelijk van een mooie zomer (eigenlijk net als tomaten). Maar er zijn wel tips om de kans op een goede oogst zo groot mogelijk te maken.

Basilicum kweek tips

Basilicum is eenjarig, ze kiemt en groeit snel bij hoge temperaturen, zaai haar daarom niet te vroeg (in april) en zaai haar binnenshuis in een zonovergoten raamkozijn. Tomaten zaai je liever al in maart, maar wel op dezelfde lichte plaats.

Foto: Basilicum Summer Surprise, de meeste donkerpaarse van het Genovese-type (met later in de zomer ook nog eens prachtige, helder paarsroze bloempjes)

Vanaf 12 mei (IJsheiligen) mag ze naar buiten, net als de tomaten.
Teel basilicum bij voorkeur in een pot (want een pot warmt sneller op dan de volle grond, je kunt een pot verzetten bij slecht weer, en je hebt zo meert controle over vocht en voeding). En ook dat geldt voor tomaten.
Zet de pot met basilicum in de volle zon, ze houdt van warmte. En van voldoende voeding en zeker ook voldoende vocht (als de plant enigszins uitdroogt worden de blaadjes al slap en worden onbruikbaar). Ze is wat dat betreft zeker niet vergelijkbaar met mediterrane kruiden die ook graag zonnig maar daarnaast ook bij voorkeur droog en in arme grond staan. Maar tomaten houden in hun groeiperiode zeker van dezelfde omstandigheden (alleen bij het rijpen willen tomaten wat minder vaak water, omdat de tomaten anders kunnen barsten).

Foto 4: Basilicum van het ras Pesto, dat beter geschikt zou zijn voor Nood-Europese weersomstandigheden (en hier prima in een verhoogde bak groeit).

Basilicumplanten worden, op deze manier geteeld, zo’n 30 tot 70 centimeter groot, mede afhankelijk van het ras. En je kunt er dan van half juni tot ongeveer eind september (afhankelijk van de weersomstandigheden) blaadjes van plukken. De oogst van tomaten begint slechts een paar weken later.

Basilicum is niet alleen lekker; door de verscheidenheid van kleuren en vormen is ze ook nog eens heel decoratief. En de kleine lipbloempjes zijn mooi, en trekken tegelijkertijd heel veel bestuivende insecten aan, vooral hommels. De bloempjes zijn ook nog eens eetbaar, ze smaken op een poederachtige manier ook naar basilicum en zijn mooi en lekker in salades.

Foto: de bloempjes van Basilicum Subja

Basilicum bewaren

Je kunt basilicum helaas maar heel kort bewaren. Oogst de blaadjes vooral zo laat mogelijk, vlak voor je ze in de keuken gaat gebruiken, dan is ze nog stevig en is het aroma het best.

Ze is lastig in te vriezen, en gedroogde basilicum is helaas maar een zwak aftreksel van verse basilicum. En dat is tegelijkertijd ook haar charme; ze is er maar een paar maanden per jaar, in de zomer, geniet er van zo lang je ook van tomaten geniet; ze zijn dan beide op hun best; vers, door de zon gerijpt/gegroeid. Beide kunnen een bijna vakantieachtige gevoel geven, zeker als je ze op een warme dag uit eigen tuin kunt plukken en in combinatie eet. Bij voorkeur ook buiten :)