Zaden oogsten van Dahlia's

Nu de zomer (helaas) bijna voorbij is rijpen de zaden van eenjarigen en vaste planten volop, en soms ook van groenten (denk aan de zaden uit rijpe tomaten of paprika’s, of van kruiden als koriander, bieslook, basilicum, etc.).

Van welke planten kun je zaden oogsten?

Niet alle planten maken zaden, een aantal van hen bloeit niet, maar vermeerdert zich onder de grond, via bollen, knollen, uitlopers, etc.. Sommige planten zijn tweejarig en dan moet je dus een heel jaar wachten op zaden (niet erg maar het wordt lastig als die planten dan ook nog niet winterhard zijn). En tot slot wil je niet van alle planten zaden oogsten (omdat ze bijvoorbeeld kruisen en/of niet soortecht terugkomen uit zaden).

Kolen zijn bijvoorbeeld heel lastig om zaden van te oogsten: ze zijn tweejarig en je moet de planten dus overwinteren om er pas het jaar erop zaden van te oogsten. Daarnaast kruisen ze heel gemakkelijk en het duurt ook nog eens heel lang voor de zaden zich na de bloei ontwikkelen en rijpen. Nog zo’n lastige is andijvie; die schiet al snel door maar de planten worden heel groot, bloeien vervolgens wel met heel mooie lilapaarse bloemen maar de zaden ontwikkelen zich in pijnlijk scherpe hoesjes waardoor ik zelf het oogsten en schonen van deze zaden graag overlaat aan professionele zaadtelers die daar vast een heel handig apparaat voor hebben.

Nee, dan eenjarige bloemen, die kunnen zich vaak zo’n lastige of lange manier van zich voortplanten niet veroorloven; ze moeten in hun ene jaar snel groeien, lang en/of rijk bloeien en zorgen dat ze in hun korte leven zoveel mogelijk potentiële kinderen maken.

Tips zaden van planten oogsten

Voor ons als tuinliefhebbers is dat heel leuk, niets zo leuk als zelf gratis zaden uit je eigen tuin winnen. Je hebt er slechts een beetje kennis voor nodig, en mocht het mislukken heeft het je niets anders gekost dan wat tijd.

Dit zijn wel 4 handige punten om over na te denken bij je overweging of je zaden wilt oogsten:

• oogst alleen rijpe (of zo rijp mogelijke) zaden, onrijpe zaden kunnen (afhankelijk van de soort) niet of slecht kiemen
• oogst zaden van soortechte rassen, zaden van bijvoorbeeld F1-hybriden kunnen andersoortige nakomelingen geven (maar soms wel leuk om eens te proberen en te kijken wat zoiets dan oplevert)
• denk na over kruisen; als er niet voldoende ruimte is tussen planten van verschillende rassen is de kans op kruisen groot. Dat hoeft trouwens niet ongewenst te zijn, het kan soms ook leuke en bijzondere kleuren en vormen opleveren.
• oogst alleen zaden van gezonde planten (bij nakomelingen van zieke planten is er een grotere kans op dezelfde ziekte of in ieder geval zwakte)

Nou, meer is het eigenlijk in beginsel niet, kind kan de was doen. Misschien is het leuker en handiger om een voorbeeld te geven. En dan niet zo’n eenvoudig voorbeeld als afrikaantjes, goudsbloemen of leeuwenbekjes, maar een soort die wellicht wat minder voor de hand liggend is: een Dahlia

Zaden van Dahlia

Een Dahlia is een zomerbloeiend knolgewas, je koopt de knol vaak in tuincentra en plant die in april in tuin of pot. Maar je kunt Dahlia’s ook prima zaaien, en dan bloeien ze ook al in hun eerste jaar. En als je ze kunt zaaien, dan kun je er dus ook zaden van oogsten.

Niet elke Dahlia maakt zaden, er bestaan verschillende soorten Dahlia’s, zoals pompondahlia’s, cactusbloemige Dahlia’s, waterleliedahlia’s, etc.; hoe gevulder de bloem, des te groter is de kans dat de bloem zonder te kunnen worden bestoven afsterft. Enkelvoudige bloemen worden het best, het liefst, en het makkelijkst door insecten bezocht en bestoven, en hebben dus de grootste kans om zaden te geven.

Deze roze cactusbloemige dahlia geeft dit jaar helaas geen zaden, de bloemen niet interessant of te ingewikkeld voor bestuivers.

Deze Dahlia heeft juist een duidelijk en open hart van de bloem en lokt daarmee juist veel bestuivers.

Nog een voorbeeld:

Deze ‘Black Beauty’, ook weer zelf uit zaden opgekweekt, heeft ook zo’n duidelijk en open hart waar bestuivers graag op af komen.

Mocht je dus eens een prachtige Dahlia in een parkje of tuin zien, en mag je van de eigenaar wat zaden oogsten, dan is het zeker niet moeilijk. Bedenk wel dat Dahlia’s makkelijk kruisen, hoe meer verschillende rassen er bij elkaar in de buurt staan, des te groter is de kans dat je uit de zaden een andere kleur of vorm krijgt (maar ook dat is juist weer leuk en interessant om eens te proberen, wie weet wat er uit voort komt!).

Wat je ervoor moet doen? Eigenlijk niets bijzonders, gewoon genieten van de bloei. Na de bloei verwijder je de uitgebloeide bloemen niet (of in ieder geval niet allemaal). En na een paar weken kijk je eens of er al wat zaden te bespeuren zijn. Dan moet je die zaden natuurlijk wel kunnen herkennen. Dit is een foto van een bloemknop:

Uitgebloeide Dahlia

En dat is belangrijk om te weten want dit is een foto van uitgebloeide Dahliabloemen (met daarin dus de heel jonge, piepkleine en nog onderontwikkelde zaden):

Je ziet dat een knop (die dus nog moet gaan bloeien) een ronde vorm heeft, en dat een uitgebloeide Dahliabloem een meer puntige vorm heeft. Als je de uitgebloeide Dahliabloem laat rijpen gaan uiteindelijk de uitgebloeide bloemblaadjes uit elkaar staan, zoals op de foto hieronder.

Dat is het moment dat de zaden rijp zijn en je die kunt oogsten. Pluk de hele bol met uitgebloeide, papierachtige blaadjes en spreid die uit op een bordje of stuk papier.

Je ziet links het hoopje geplukte uitgebloeide bloemblaadjes. Rechts ervan zie je de zaden op de papierachtige blaadjes, en helemaal rechts zie je de uiteindelijke zaden; ze zien eruit als kleine zwarte schoenlepeltjes. Laat de zaden nog een weekje bij kamertemperatuur drogen en bewaar ze dan donker, droog en koel tot het volgende voorjaar. Als je de zaden rond maart bij kamertemperatuur zaait zullen de zaden binnen ongeveer 2 weken kiemen en kun je volgende zomer vanaf ongeveer half juli van je bloeiende zelfgezaaide Dahlia’s genieten!!

p.s.: het is natuurlijk ook mogelijk om Dahlia’s te stekken en je kunt van je mooiste Dahlia’s de knollen vorstvrij overwinteren, het geeft ook allebei een zekerder resultaat (in soortechtheid). Misschien daarover nog eens iets in een ander blog. Maar het is minstens zo leuk en verrassend om ze eens zelf te zaaien!

Groetjes,

Diana

Lees ook: Het maken van paprikajam