Zelf zaden oogsten

Onder het mom ‘Wat uw tuin u biedt, koop dat bij een ander niet’. En zaden oogsten is eigenlijk helemaal niet zo moeilijk. En trouwens….. in het ergste geval lukt het niet. Niet geschoten altijd mis.

Sommige soorten zijn wel lastig, het kan bijvoorbeeld heel lang duren om te rijpen, sommige soorten zijn F1-hybriden en komen daardoor niet soortecht terug, rassen kunnen kruisen, of zaden rijpen te laat in koel Nederland, etc.. Maar een groot deel van de planten in onze tuin geven bruikbare zaden. Wellicht een open deur voor meer ervaren tuinliefhebbers maar zeker voor mensen die nog niet zo lang tuinieren wel heel erg belangrijk om gewoon eens iets over te vertellen. Trouwens, ik ken ook mensen die al meer dan 20 jaar tuinieren en op een goudsbloem of Lathyrus na nog nooit zelf zaden hebben geoogst.

Het denken aan zaden moet blijkbaar een beetje in je systeem zitten. Bij mij zit het zaden oogsten wel overduidelijk in het systeem, misschien zelfs een beetje ‘teveel’. Als ik een mooie plant zie is het zo ongeveer het eerste waar ik aan denk: ´Zou ze wellicht zaden kunnen en willen geven als ik mijn best ervoor doe?’ :-).

Als je nog nooit hebt geprobeerd om zelf zaden te oogsten heb ik 1 tip: begin met eenjarigen. Eenjarige bloemen zijn (uitzonderingen daargelaten) planten die een kort leven hebben (de naam zegt het al). En in dat korte leven proberen ze zoveel mogelijk nakomelingen te krijgen. Dat betekent dat ze het zich niet kunnen veroorloven om lastig te zijn en zo aantrekkelijk mogelijk zijn voor alles wat hun verspreiding kan helpen. Dus makkelijk en vlot kiemen, snelle groei, rijke bloei, veel stuifmeel, en natuurlijk voldoende zaden maken die ook nog ruim voor de winter rijpen, voor bloeiende kinderen het jaar erop.

Ik kan me voorstellen dat je van heel gewone perkplanten misschien geen zaden wilt oogsten (alhoewel, waarom eigenlijk niet, als je ze mooi vindt). Maar als je je best hebt gedaan om een leuk ras te kopen, misschien wel voor relatief veel geld, of in een ander land besteld of gekocht, en je echt heel blij bent met bijvoorbeeld de mooie en/of lange bloei, waarom dan niet kijken of je er zelf zaden van kunt oogsten? Minstens zo leuk als opnieuw kopen. Zeker als je eenmaal weet hoe gemakkelijk het oogsten in veel gevallen kan zijn.

Ik weet niet zo goed meer hoe het bij mij is begonnen (dat is al een flink aantal jaren geleden), ik geloof dat ik eens een heel duur zakje zaden kocht. Ik zaaide de zaden, genoot van de planten/bloemen. En na de bloei dacht ik: ‘waar zitten die zaden dan eigenlijk?’. En zo oogstte ik mijn eerste zaden. Ik geef toe dat ik het nog wel eens heb, dat ik niet weet wat zaden zijn. Soms zijn zaden ook best lastig te herkennen, of minuscuul klein, sommige soorten geven helaas in Nederland geen zaden (bijvoorbeeld te koel, nat, steriel, of andere bestuivers dan in het land van herkomst).

Maar als ik het ook niet weet, dan oogst ik gewoon een ruim uitgebloeide en ondertussen verdorde bloem inclusief bloembodem. En die pulk ik dan uit elkaar. In de hoop iets herkenbaars te vinden, iets wat lijkt op wat ik zaaide. Desnoods strooi ik alles wat ik uit het bloempje oogst op wit papier, lampje erbij, en desnoods een loep (jaja, de jaren gaan tellen). Maar dat is voor de lastige soorten, de meeste eenjarigen zijn, zoals eerder gezegd, heel gemakkelijk.

Natuurlijk zijn er wel regels en voorwaarden voor optimale oogst en bewaring, maar voor een eerste keer zaden oogsten is dat allemaal nog niet zo belangrijk, dat komt vanzelf als je het leuk blijkt te vinden.

Eigenlijk kwam ik op het idee van dit blogje door een vraag/opmerking, van iemand die een plantje van de Tagetes lucida kocht en nu verdrietig was dat ze geen zaden gaf. Maar Tagetes (afrikaantjes) geven eigenlijk altijd zaden, mits ze hebben gebloeid en niet ziek zijn geworden en dood zijn gegaan. Je moet ze alleen wel herkennen, niet alle zaden zijn donkerbruine ronde bolletjes.

Tagetes lucida dus. Ondertussen redelijk bekend (lang leve internet), maar toen ik haar een jaar of 10 of misschien wel 12 jaar geleden voor het eerst zaaide was dat zeker nog niet zo. Ik geloof dat ik de zaden kocht bij een Franse zaadhandel, voor veel geld, en ook hoge kosten voor verzending.

Tagetes lucida is een eenjarig afrikaantje, niet winterhard, bloeit met enkelvoudige gele bloempjes van juni tot in de herfst. Maar dan niet zoals de meeste afrikaantjes (die vaak Tagetes patula of Tagetes erecta heten). Ondertussen heeft ze zelfs al 2 Nederlandse namen; Dragonafrikaantje, en ze wordt ook wel Mexicaanse dragon genoemd (alleen dit is al de allerbeste reden om gewoon de Latijnse naam te gebruiken, je hoeft maar 1 naam te onthouden, het is een naam die logisch is, en bij googelen of snuffelen in catalogi geeft het heel veel meer kans op succes in alle talen wanneer je gewoon op de Latijnse naam van een plant zoekt). Ze wordt slechts 25 centimeter hoog, is eetbaar, zowel blad als bloem, de geur en smaak is anijsachtig, heel anders dan andere afrikaantjes-soorten.

Bijzonder dus, en toen kostbaar genoeg om er zelf zaden van te willen oogsten. Dus genieten we van de bloei en speuren af en toe eens naar bloempjes die al zijn uitgebloeid.

En jawel, na een aantal weken kun je tussen alle nieuwe bloei ook wat uitgebloeide bloempjes vinden.

Makkelijk om de uitgebloeide bloempjes te oogsten, met vingers of een schaartje. Wacht wel tot de bloempjes helemaal zijn uitgebloeid en verdord zijn, des te rijper zijn de zaden.

En zo ziet zo’n bosje uitgebloeide en geplukte bloempjes er dan uit. Laat ze op een warme en luchtige kamer een weekje drogen.

En dan kun je dus de zaden uit de hoesjes oogsten. In dit geval zijn het helemaal geen ronde bruine bolletjes, maar leisteengrijze stokjes. De foto is erg vergroot, in werkelijkheid zijn deze grijze stokjes amper een centimeter lang en maar 1 of 2 millimeter breed.

Deze zaden kun je zeker wel een jaar of 4 bewaren, mits je ze op een donkere, droge en koele plaats legt. De zaden en planten die je op bovenstaande foto’s ziet zijn allemaal nakomelingen van de eerste zaden die ik zo lang geleden kocht, ik zal mijn Tagetes lucida-planten eens vertellen dat ze misschien wel 9e of 10e generatie zijn, en dat ik hun overoveroverover-etc.-grootmoeder nog in Frankrijk heb gekocht :-)

Tot slot dan natuurlijk nog de foto van weer zo’n nieuwe generatie:

Ook flink vergroot. Maar zo komen de zaailingen in een volgend voorjaar na het zaaien dan weer uit de zaden. Nieuwe baby’s!! Toch heel bijzonder, als je er over nadenkt.

Denk in de komende weken, nu de nazomer begint en er al wat planten uitgebloeid raken, eens wat er misschien wel voor leuks te oogsten is uit je tuin. Leuk en makkelijk met eenjarigen, maar zeker ook erg leuk en handig met bijvoorbeeld kruiden, of vaste planten, en wat te denken van lekkere tomatenrassen, leuke paprika’s, hete pepers, bijzondere bonen, etc., etc..

Groetjes,

Diana