De bevruchting van courgettes

Ik heb de laatste weken veel vragen gekregen over courgettes en pompoenen: waarom courgettes geel worden en afsterven, waarom er soms alleen mannelijke bloemen aan planten bloeien, hoe je ervoor kunt zorgen dat er meer vrouwelijke bloemen in courgette- en/of pompoenplanten komen, etc.. Ik hoop in dit blog wat meer te vertellen over de bevruchting van courgettes (en pompoenen, want courgettes en pompoenen zijn nauw verwant).

Courgettes en pompoenen

Courgettes en pompoenen maken grote planten. En deze grote planten zijn slokoppen: ze hebben veel vocht en voeding nodig. Daarnaast houden ze van een zonnige standplaats (hoewel ze het ook prima in de halfschaduw doen). En de planten kunnen niet tegen kou. Daarom zaai je deze planten bij voorkeur in of rond de maand mei.

Als je aan deze voorwaarden hebt voldaan kan het toch gebeuren dat er courgettes en pompoenen na de bloei geel worden en verschrompelen. Om te bedenken waarom dat gebeurt is het handig om te begrijpen hoe de bloemen van deze planten worden bestoven. Courgettes en pompoenen maken vrouwelijke bloemen met daaronder een vruchtbeginsel. En ze maken mannelijke bloemen op een steeltje die voor de bevruchting moeten zorgen. Beide bloemen bloeien aan dezelfde plant.

Op deze foto zie je een vrouwelijke bloem met vruchtbeginsel (een mini-courgette) en een mannelijke bloem op een steeltje.

Als je de bloemblaadjes afpelt is dit wat je overhoudt:

Links zie je het binnenste van de vrouwelijke bloem, de stamper die in verbinding stond met het vruchtbeginsel eronder. Rechts zie je het binnenste van de mannelijke bloem met het stuifmeel dat voor de bevruchting moest zorgen.

Zonder bevruchting krijg je geen courgettes (of pompoenen), want dan zullen de vruchten na het sluiten van de bloem geel worden en afsterven. Dit betekent dat vrouwelijke en mannelijke bloemen dus wel ongeveer tegelijkertijd geopend moeten zijn.

Op de foto hierboven zie je een mannelijke bloem (onder) en een vrouwelijke bloem (boven) aan 1 plant. Maar vooral jonge planten kunnen soms tijdelijk alleen vrouwelijke bloemen of (en dat gebeurt vaker) alleen mannelijke bloemen geven. De oorzaak daarvan is niet altijd duidelijk, maar aangezien het dan vaak om jonge planten gaat zou je kunnen denken dat die planten er nog niet aan toe zijn om vruchten te maken en te laten rijpen.

Het doel van de planten is niet om ons groenten te geven, het doel is altijd de voortplanting. En voor die voortplanting heb je een volwassen plant nodig die genoeg rijpe vruchten met daarin rijpe zaden kan produceren. Het produceren van vooral mannelijke bloemen in een jonge courgetteplant lijkt bijna op ‘oefenen’, tot de plant groot en sterk genoeg is. Want vruchten dragen kost de plant veel energie. Courgettes maken vooral heel veel vruchten, pompoenen maken minder vruchten maar die zijn vaak groter en ze hebben veel meer tijd nodig om ook nog te rijpen.

Pompoenen en courgettes worden beide door insecten bestoven.

Op deze foto zie je een hommel in een mannelijke courgettebloem; haar hele lijf en pootjes zitten onder het stuifmeel. En nu maar hopen dat ze na het bezoek aan deze mannelijke bloem ook een vrouwelijke bloem wil bezoeken.

Op deze foto zie je een pompoenplant aan een klimsteun begin juli. De plant is al best groot en toch tel ik maar liefst 7 mannelijke bloemen en geen enkele vrouwelijke bloem.

Je kunt daar niet heel veel aan doen, behalve goed voor de plant zorgen en geduld hebben.

Hoe kun je er voor zorgen dat de kans op een goede bevruchting en dus goede oogst zo groot mogelijk is?

Zaai in de juiste periode en plant zaailingen na half mei (IJsheiligen) uit; kou, droogte, etc. kunnen zorgen voor een groeistilstand of een slechte bloei/vruchtzetting
Kies een ras dat bewezen gezond en rijk dragend is
Zorg voor een luchtige grond, een goede standplaats, en voldoende voeding en vocht
Een mulchlaag zorgt ervoor dat er minder verdamping is en het vocht beter in de grond blijft (en het houdt tegelijkertijd onkruid tegen)
Plant vooral meerdere pompoen-/courgetteplanten bij elkaar: meer bloemen die (gelijktijdig) bloeien zorgen uiteraard voor meer kans op een goede bevruchting
Lok bestuivende insecten naar je tuin, door bloemen te zaaien waar veel hommels, bijen, etc. op af komen (die gelijk ook je pompoen- en courgetteplanten bezoeken)
En desnoods kun je zelf bestuiven (door een mannelijke bloem te plukken, de bloemblaadjes af te pellen en het stuifmeel langs de stamper van de vrouwelijke bloem te wrijven). Maar zelf bestuiven levert altijd minder resultaat op dan bestuiving door insecten – die zijn er nu eenmaal voor gemaakt en bestuiven vaak meerdere keren per dag verschillende bloemen van verschillende planten en over grotere afstanden
En tot slot: zorg goed voor je planten, geef water in droge perioden, verwijder beschadigde bladeren, snijd niet bevruchte courgettes en pompoenen weg. En verwijder ook grote courgettes die je niet meer wilt eten. Want het plukken van jonge lekkere courgettes zorgt juist voor nieuwe bloemen en uiteindelijk dus ook weer nieuwe jonge vruchten.

Tot slot zie je hieronder nog een foto van de courgette ‘Ronde van Nice’. Je ziet links een niet bevruchte en verschrompelende bolcourgette. Het is goed om die weg te knippen zodat ze de plant geen extra energie kost en uiteindelijk gaat schimmelen/rotten. Je ziet tegelijkertijd vooraan een oogstrijpe courgette en erachter flink wat bloemknoppen en vruchtbeginsels.

Als de planten eenmaal zo groot zijn dat ze zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen maken zorgen bijna alle courgetteplanten (en pompoenen) voor een goede afwisseling tussen mannelijke en vrouwelijke bloemen en lokken ze voldoende hommels en andere bestuivers voor de bevruchting.